Papağan Diyeti

Papağan diyeti içeriği, sağlıklı bir yaşam sürme yanında, papağanın fiziksel görünümünü ve yaşam süresini olumlu etkileyen bir faktördür. Bu nedenle tek tip beslenmeden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Papağanlar, beslenme alışkanlıklarını kolay kolay değiştirmezler. Yeni besine alışma belirli bir süre alabilir. Eğer alıştırılacak besin, tohum gibi kuru bir maddeyse, kafeste yüksek bir yere ayrıca bırakılmalıdır. Papağanlar yüksek seviyedeki yemi daha öncelikli yerler. Yemese bile, bir süre bu yeni yem kafeste kalmalıdır. Bu süre bir aya kadar uzayabilir. Sebze ve meyve gibi yaş besinler, kuru gıdalardan ayrı konuşmalı ve yenilmezse her gün değiştirmelidir. Çünkü ıslak kalan gıda maddelerinin üzerinde hızla küf mantarı ve bakteriler ürer. Bu nedenle bu besinlerin kafeste kalma süresi 24 saati aşmamalı, bu süre sonunda mutlaka yeni ve tazesiyle değiştirilmelidir.

Genel olarak gıda hijyeni, tüm canlılarda olduğu gibi papağanlarda da çok önemlidir. Vücutta oluşan enfeksiyonların çoğunun kaynağı, ağız yolu ile alınan besinlere bulaşmış mikroplardır. Bu nedenle temizlik kurallarına ne kadar çok dikkat edersek, papağanın enfeksiyon kapmasını aynı ölçüde engellemiş oluruz.

Kuru gıda maddelerini( çiğ ay çekirdeği, fıstık vs.) alırken dikkat edilmesi gereken en önemli kural, mümkünse el değmeden hazırlanmış ve sterilize edilmiş hazır paketler almaktadır. Bu paketlerin de son kullanma tarihleri kontrol edilmelidir. Açıkta satılan kuru gıdaların toz, toprak ile temas etme ihtimalleri olduğu için, bunlar enfeksiyon kaynağı olabilirler. Ayrıca açıkta bulunan tohumların bol olduğu için, bunlar enfeksiyon kaynağı olabilirler. Ayrıca açıkta bulunan tohumların bol olduğu yerlerde fareler de çoktur. Bunlar gıdaları yerken üzerine dışkılayarak mikrop saçarlar. Bunu yiyen papağanda enfeksiyon ortaya çıkabilir.

Açıkta satılan yiyeceklerde görülen diğer bir küf ve diğer mantarlardır. Bunlar özellikle uzun süre ıslak veya nemli kalmış besinlerde ortaya çıkar. Gıdanın besleyici özelliğini bozmanın yanında, bir enfeksiyon kaynağı olarak papağana zarar verebilir.

Kuru gıdalar maddelerinde bulunma ihtimali olan bir diğer zararlı madde, aflatoksindir. Tüm canlılar için zararlı olan bu madde, özellikle karaciğerde birikir. Kanser yapma özelliği vardır.

Verilecek meyve sebzeler taze olmalıdır. Verilmeden önce mutlaka bol su ile yıkanarak zararlı maddelerden arındırılmalıdır. Bazı otörler, meyveleri soyarak verip, zararlı maddeleri tamamen uzaklaştırma eğilimindedirler. Bir meyve veya sebzeden diğerine geçerken sindirim sisteminin alışması için ani değişikliklerden kaçınılmalıdır.

Papağanın Beslenme Dengesinin Sağlanması

Papağana vereceğiniz diyetin çeşitliliği kadar, içeriğinin ne olduğu da önemlidir. Diyet ile sağlanamayacak veya yetersiz düzeyde sağlanacak olan kısımlar, mutlaka ek olarak dışarıdan verilmelidir. Pet mağazalarında rahatlıkla bulabileceğiniz papağan topakları da, dengeli beslenmede eksikliklerin bir kısmının giderilmesinde yardımcı olur.

Genel olarak kabul edilen kural, papağanların diyet içeriğinin %40’ının ay çekirdeği, yer fıstığı, mısır vb. kuru gıdalardan, %60’ının ise taze meyve ve sebzelerden oluşmasıdır. Papağan sahipleri işin kolayına kaçıp, beslenmenin neredeyse tamamını tohum ağırlıklı kuru gıdalar ile sağlanmaktadır. Bu kişiler meyve ve sebze verdikleri halde, papağanların bunu yemediklerinde şikayet ederler. Üzerinde ısrarla durulmazsa, papağan da zaman içinde tamamen kuru gıdaya alışır. Yeniden taze meyve ve sebze  yeme alışkanlığının kazandırılması oldukça zordur. Doğal yaşamda ağırlıklı olarak meyve tüketen papağanlar, kafes ortamındaki tek tip beslenme sonucu sağlıkları bozulur ve kısa ömürlü olurlar. Kuru ve yaş gıdaların ideal oranı yakalanamasa da, her zaman meyve ve sebze ağırlıklı beslenmeye çalışılmalıdır.

Papağanı Yeni Gıdaya Alıştırma

Papağanların yeni gıdaya alışmaları oldukça zordur. Özellikle kakadu papağanları, beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesinde oldukça tutucu davranırlar. Yeni gıdaya geçiş için aşağıdaki teknik kullanılabilir.

• Yeni gıda sabah erken konulur ve gün boyu verilir. Eski gıda ise sabah-öğle arası ve akşam üstü 15 dakika süre ile verilir.
• Yeni gıda, kafeste diğer gıdalara göre daha yüksek bir yere konulur. Papağanlar, yüksekteki gıdaları yeme eğilimi gösterirler.
• Eğer ticari bir gıdaya başlanacaksa, tohum ile karışık verilir. Tohum miktarı giderek azaltılır.
• Papağan yeni bir ortama alınır. Yeni gıda, özellikle su kabının etrafına yere saçılır.
• Yeni gıdanın elden yenmesi denenir.
• Papağana sadece yeni gıda verilir. Bir süre sonra acıkarak bu gıdadan yemeye başlayacaktır. 1-3 gün yeni gıdayı yememesine ve ağırlığının en fazla %10’unu kaybetmesine izin verilir. Bu süre içinde yemiyorsa eski gıda verilir. Daha sonra tekrar yeni gıda denenir. Bu uygulama ancak veteriner kontrolünde yapılmalıdır.

Papağan İçin Dengeli Diyet İçeriği

İdeal bir günlük diyet içeriği aşağıdaki gibi olmalıdır;

• Kaliteli proteinler : %20
• A vitamini içeren sebzeler: %30
• Diğer meyve ve sebzeler : %20
• Tahıl ve tahıl ürünleri : %20
• Karbonhidratlar : %10

Papağanlar İçin Kaliteli Proteinler

Aminoasitlerden oluşan proteinler, vücudun temel yapı taşlarıdır. 20 adet aminoasit mevcuttur. Bu aminoasitlerin her birinin vücut için ayrı ayrı görevleri vardır. Bu maddelerin hiçbiri vücut tarafından oluşturulmaz, dışardan alınmalıdır.

Protein içeren gıdalar, başta et, süt gibi hayvansal besinlerdir. Tahıl ürünleri aminoasitlerin bazılarını içerirken, hayvansal gıdalar 20 aminoasitin hepsini içermektedir.

Papağanlara verilebilecek yüksek kaliteli protein içeren besinleri şu şekilde sıralayabiliriz; Yağsız yoğurt, yağsız veya az yağlı tuzsuz peynir, haşlanmış yumurta, iyi pişmiş beyaz tavuk eti, balık, yağı alınmış hindi eti ve kırmızı et, ayrıca çeşitli tohum ve tahıl karışımları, un kurdu ve meyve kurdu gibi canlılar ile, küçük çekirgeler papağanlar için çok iyi bir protein deposudur. Fakat bunları bulmak her zaman mümkün olmamaktadır. Piyasada bulunan preslenmiş ticari kurtlar ve papağan topakları da protein içerirler.

Kedi ve köpekler için hazırlanmış ticari mamalar papağanlar için uygun değildir. Hazırlanırken protein / yağ oranı, papağanlara göre formulüze edilmemiştir. Bu mamalar, başta demir olmak üzere birçok minerali yüksek oranda içerirler. Ayrıca memelilerle papağanların sindirim sistemleri de aynı değildir. Bağırsakta normalde var olan bakteriler(floara bakterileri), memeli ve papağanlarda farklılık gösterir. Dolayısıyla bu tür mamalarda, memelilere zararlı olmayan bakterilerin kontrolü yapılmadığından, papağanlara verildiğinde ciddi sindirim sistemi enfeksiyonu ile karşılaşılabilir.

A Vitamini İçeren Sebzeler

Yüksek oranda A vitamini içeren sebzeler, papağanların yaşamında önemli olan besin maddelerinden biridir. Her ne kadar yüksek oranda A vitamini ihtiva eden meyveler olsa da, buradaki vitamin değeri sebzelerde bulunan vitamine göre daha düşüktür. A vitamini deri  ve tüy sağlığı için çok önemlidir. Ayrıca iyi görmeyi sağlar. Vücuttaki müköz membranların mukavementini artırarak, enfeksiyonlara karşı mücadelede yardımcı olur.

A vitamini meyve ve sebzelerin kabukları altındaki etli kısımda, yüksek karoten içeriği şeklinde bulunur. Bu karoten maddesi, sindirim sisteminde A vitaminde A vitaminine çevrilir. Sebzeler eğer pişirilirse daha kolay sindirildikleri için, içerdikleri karotenden, dolayısıyla A vitamininden daha çok faydalanılır. Bununla birlikte fazla miktarda pişirme, vitamn içeriğinin yıkımına neden olur.

Yeşil sebzeler: Ispanak, şalgam, lahana, brokoli, tere, roka, pazı, yonca, yeşil biber, hindiba, kara hindiba, kabak. Ispanak gibi oksalik asit içeren besinler, vücuttan kalsiyum emilimini bloke ettiği için az miktarda verilmelidir.

Sarı veya kırmızı sebzeler: Havuç, yer elması, kırmızı biber, meşe palamudu, akceviz, bal kabağı.

Yeterli miktar A vitamini içeren meyveler: Şeftali, nektar, kayısı, hurma, kiraz. Retinol şeklinde bulunur.

Diğer mevye sebzeler: A vitamini dışındaki vitamin, mineral, emzim ve elementlerin de vücuda alınabilmesi için, aşağıdaki ürünlerin papağana verilmesinde fayda vardır. Bunlar; mısır, bezelye, taze fasulye, karnabahar, brüksel lahanası, pırasa, enginar, sakız kabağı, bamya, kuşkonmaz, domates, patates, elma, üzüm, muz, böğürtlen, portakal, mandalina, erik, incir ananas, kivi, nar, kavun, karpuz, çilek vb.

Sebzeler içinde mantarın papağan beslenmesinde yeri yoktur. Ayrıca, şeftali, kiraz, kayısı vb. meyve çekirdekleri de verilmemelidir.

Tahıl ve Tahıl Ürünleri: Tüm tahıllardan yapılmış ekmek çeşitleri, enerji çubukları, beyaz ve kahverengi pirinç, buğday, mısır, kenevir, yulaf, horoz ibiği yanında yağsız tuzsuz, şekersiz olarak hazırlanmış cips ve krakerler.

Karbonhidratlar: Meyveler, taneli hububatlar, ekmek, makarna , pirinç lapası, susam, mısır, fasulye, bezelye, ceviz, ay çekirdeği, kabak çekirdeği. Son üç tanesi, papağan için gerekli olan yağı yeterli miktarda ihtiva eder.

Tohum ve Çekirdekler: Papağanların beslenmesinde önemli bir yeri vardır. Çiğ olarak veya filizlenmiş halde verilen bu maddeler içerdikleri birçok vitamin, mineral, esansiyel yağ asidi ve aminoasitlerle papağanın büyümesini ve sağlığını idame ettirmesini sağlarlar. Eğer filizlenmiş halde verilirse, çeşitli enzim ve C vitamini içeriği artar. Ayrıca çekirdeklerin vücudun savunma sistemini güçlendirerek, enfeksiyonlara karşı koruyucu etkisi de vardır. A vitamini, E vitamini, B vitaminleri oranları yüksektir. İçerdikleri doğal antioksidanlarla, vücut direncini artırarak, hastalıklara karşı güçlü hale getirir. Çekirdekler kalsiyum, magnezyum, manganez, demir, çinko, bakır, selenyum, krom, silikon, potasyum ve fosfor içerirler.

Tohumları çimlendirme işini siz de yapabilirsiniz. Bir kabın içine konulan tohumların üzerine, bu tohumları örtecek kadar su konur. 24 saat sonra tohumlar süzülerek kapaklı bir kaseye, tek sıra halinde dizilir. 48 saat sonra filizlenme, papağana verilecek düzeyde gerçekleşmiştir.

Örnek Tohum Karışım Oranları:

• Siyah-beyaz karışık ayçiçeği: %75
• Kabuklu yer fıstığı : %5
• Kabuksuz yer fıstığı: %4
• Mısır: %4
• Buğday: %4
• Kabak çekirdeği: %4
• Kanarya yemi: %3
• Kenevir: %1

Ek Olarak Verilmesi Gereken Vitaminler

Dengeli beslenmenin sağlanması durumunda, dışarıdan ek maddelerin verilmesine gerek yoktur. Fakat papağanınızın beslenmesine ne kadar dikkat ederseniz edin, verdiğiniz besin maddelerini gerekli miktarda tüketmeyebilir. Bu nedenle herhangi bir yetersizliğe imkan vermemek için, bazı vitamin ve minerallerin ek olarak dışarıdan verilmesi, sağlık açısından yerinde bir davranış olacaktır.

A vitamini

Başta göz, deri, üreme ve savunma sistemi olmak üzere, birçok vücut işlevinde rol alan bir vitamindir. Eksikliğinde alerjik reaksiyonlar, solunum sıkıntısı, aksırma, enfeksiyonlara eğilimin artması, kuru ve pullu bir deri, hormonal dengede bozukluk gibi klinik belirtiler ortaya çıkar. Akciğer, nefes borusu, sindirim sistemi ve deri enfeksiyonlarında artış görülür. Vücudun büyümesi ve dokuların onarımı için gerekli bir vitamindir. Balık karaciğeri yağı, en önemli A vitamini kaynağıdır. İçerdiği Omega 3 yağ asiti, özellikle deri sağlığı için çok önemlidir.

A vitaminin sentetik formu, fazla miktarda verilirse karaciğer ve vücut yağlarında birikerek zehirlenmeye neden olabilir. Dikkatli kullanılmalıdır.

Yeşil sebzelerde bulunan karoten maddesi, vücutta sindirim sisteminde A vitaminine çevrilir. Diyabet, kan tiroid hormonu düşüklüğü, karaciğer fonksiyonu bozukluğu gibi hastalıklarda, bu çevirme işlemi yeterli düzeyde olamayacağı için, A vitamininin dışarıdan takviye edilmesi gerekir.

Morina balığı karaciğeri, A ve D vitaminleri bakımından oldukça zengindir. Piyasada kapsül içinde sıvı formu bulunmaktadır. Haftada 1-2 kez bir kapsülü delip, yağı çekirdek üzerine dökerek, papağanın bu vitamin ihtiyacını karşılayabilirsiniz.

E Vitamini

A vitaminin vücutta depolanmasına yardımcı olmanın yanında, üreme ve hastalıklara karşı direncin arttırılmasında büyük rolü vardır. Eksikliğinde kronik iltihabı deri hastalıkları da görülür. Buğday yağı, mükemmel bir E vitamin kaynağıdır.

B Vitaminleri Kompleksi

Deri, göz, ağız karaciğer, kalp, savunma, sindirim ve sinir sistemi fonksiyonlarının sağlanmasında gereklidir. Doğal besinlerle alınması daha uygundur. Buğday, ay çiçeği ve mısır başta olmak üzere tüm tohum ve çekirdekler, yumurta  sarısı ve tüm yeşil yapraklı sebzeler, B vitaminlerini yüksek oranda içerirler.

Dışarıdan verilecek vitaminlerin hangi miktarda olması gerektiği konusunda çeşitli görüşler vardır. Gri papağanların vücut hacimleri göz önünde tutulursa, toz halinde üretilmiş ve birkaç vitamini ihtiva eden formüller kullanılmalıdır. Su içerisine karıştırılarak verilmeli ve her gün değiştirmelidir. Bu formülden 30 ml. Suya 1 gram(¼ çay kaşığı) ilave edilir. Suyun direkt gün ışığı almamasına özen gösterilmelidir. Çünkü gün ışığında vitaminler hızla kaybolur.

Örnek Vitamin Karışımı

Her 100 gramda;

• A Vitamini(retinol) : 500.000 IU
• D3 Vitamini: 50.000 IU
• E Vitamini: 450 mg.
• C Vitamini: 1100 mg.
• B1 Vitamini(tiamin): 250 mg.
• B2 Vitamini(riboflavin): 200 mg.
• B6 Vitamini(piridoksin): 110 mg.
• B12 vitamini: 0.5 mg.
• Kalsiyum: 400 mg.
• Biotin: 5 mg.
• Nikotinik Asit: 2000 mg.
• Folik Asit: 60 mg.
• K Vitamini: 150 mg.

Papağan İçin Kalsiyumun Önemi

Kemik yapısının güçlenmesi için gerekli olan bir mineraldir. Besinlerle alınan miktar papağan için yeterli olmayacağı için, dışarıdan verilmelidir. Mürekkep balığı kemiği iyi bir kalsiyum kaynağı olmasına rağmen, büyük papağanlar için uygun değildir. Verdiğiniz anda parçalarlar. Bir miktar haşlanmış yumurta kabuğunu, çekirdeğinin üzerine koyarak, kalsiyum almasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca kafese takacağınız mineral ve enerji blokları ile, kalsiyum yanında birçok mineral ihtiyacını da karşılamış olursunuz. Böylece papağanların midede tohum tanelerini öğütmesi için gerekli olan kum taşı ihtiyacını da sağlarsınız.

Papağanlarda Su İçmenin Faydaları

Tüm canlılar gibi papağanların da sağlıklı bir hayat sürdürebilmeleri için, temiz suya ihtiyaçları vardır. Su günde 1-2 kez değiştirilerek, mikropların üremesi engellenir. Suya ¼ oranında maden suyu eklenerek, papağanın mineral ihtiyacı karşılanabilir.