Papağan Alex’in Başarısı

Yapılan çalışmaların en önemlisi 1977 yılında, Irene Pepperberg tarafından Alex isimli bir yaşında gri papağanla olandır. Bu çalışmada seslerin doğal ortamda öğrenilmesine dayanan bir eğitim yöntemi kullanılmıştır. Zamanla Alex, nesneleri doğru olarak ayırt etmeyi ve sevdiği bir yiyeceğin adını söyleyerek istemeyi öğrenmiştir.

Papağan Alex Ölmeden Önce Söylediği Son Sözü

Pepperberg, Alex’in eğitiminde Alman etolojist Dietmar Todt tarafından geliştirilen modelrakip tekniği kullandı. Bu teknik de iki kişi, eğitim verilecek papağanın yanında bulunur. Papağan, kafeste veya özel olarak tasarlanmış eğitim yerinde olabilir. 2 kişiden biri eğitmen, diğeri öğrenci rolündedir. Eğitmen açık ve anlaşılır bir şekilde elindeki nesneyi öğrenciye ve papağana göstererek ne olduğunu sorar. Öğrenci nesnenin adını söyler ve o nesne kendisine verilir. Böylece öğrenci, öğretmenin dikkatini çekme konusunda papağana rakip olmuştur. Kıskanma içgüdüsü ile zamanla papağan, oyunun kurallarını anlar ve oyuna katılmak ister. Burada nesne olarak yiyecek kullanılmaz, nesneyi doğru olarak bilirse, o zaman ödül olarak sevdiği bir yiyecek verilir. Eğitimin ileri ki dönemlerinde, nesnelerin isimleri yanında renkleri, biçimleri, sayıları da papağan tarafından öğrenilebilir.

Verilen eğitimin bir sonucu olarak Alex, aynı-farklı türünden soruları çok rahatlıkla cevaplar duruma gelmiştir. İki nesnenin ortak veya farklı özelliklerinin çok rahatlıkla ayırt edebilmektedir. Zamanla önceden hiç görmediği nesnelere aynı yorumu rahatlıkla yapar bir pozisyona gelmiştir. Bu durum, papağanların söylenenleri anladığının ve mantık yürüterek soruları cevaplandırdığının bir kanıtıdır.

Papağan Alex Konuşması

Alex zaman içinde bildiği kelimelerden, Telafuz olarak benzer anlamda kelimeler üretmeye başlamıştır. Örneğin “gray” kelimesini öğrendikten sonra, “grape”, “Chain” ve “Cane” kelimelerini(sırasıyla gri,üzüm, bağ ve sopa anlamında) kendi üretmiştir. Bu durum “harita yapım tekniği” adı verilir. Üç bölümden oluşur;

Birinci bölümde kelimelerin diğerlerine etkisi gösterilir. Burada önemli olan çağrışım yapan kelimelerin anlamlı olmasıdır.

İkinci bölümde, kelimelerin değişik anlamları gösterilir. Burada model-rakip tekniğinin bir versiyonu kullanılır. Aynı eğitim sürecinde öğretmen ve öğrenci rolleri değiştirilerek, rollerin kişiye özel olmadığı ve sadece insanlar tarafından kontrol edilmediği mesajı verilir.

Üçüncü bölümde ise, cümledeki kelime dikkatle vurgulanır. Örneğin “Yeşil Fıstık Yedin. başka Yeşil Fıstık İster Misin?” denilerek nesne sıfat çağrışımı ve fiksasyonu sağlanır.

Bu teknikler kullanılarak 12 yıllık bir çalışma sonucu Alex 40 farklı nesnenin ismini (Kağıt, Anahtar, Tahta, Üzüm, Elma, Muz, Kutu, Mısır, Fıstık, Duş, Pasta, Kraker, Havuç, Sandalye, Su, Vişne vb.) öğrenmiştir. Bunun yanında renk ve biçim belirten birçok sıfat, aynı-farklı kavramları, kaç tane sorusunun cevabı, evet-hayır kavramlarını rahatlıkla kullanabilecek seviyeye gelmiştir. Ayrıca kendisine sorulan sorulara mantıklı cevaplar da verebiliyordu. ” Muz istiyorum.” veya “Eve gitmek istiyorum.” şeklinde isteklerini ifade edebilmekteydi.

Kırmızı, mavi, yeşil, portakal rengi, mor, sarı ve gri renklerini öğrendi. Altıya kadar nesneleri sayabilmekteydi. Bunun yanında 2-6 kenarlı nesneleri de ayırt edebiliyordu. Örneğin “4 kenarlı büyük yeşil tahtayı” istediğinizde, rahatlıkla uzanıp doğru nesnesi alabiliyordu. Ya da nesnenin “ne renk?” veya “Kaç köşeli?” olduğunu sorduğunuzda doğru cevabı veriyordu.