Kuşlarda daha çok enfeksiyona bağlı olarak ortaya çıkar. Ağız yolu ile anlam alınan bakteriler, kısa sürede etkin hale geçerek hastalık yapar. Dışkı yolu ile atılan bakteriler, enfeksiyonun diğer kuşlara da yayılmasına neden olur. Burada hijyen kurallarının önemi bir kez daha gündeme gelmektedir.
İnsanlardan papağanlara geçen ve sindirim sistemi enfeksiyonuna yol açan en sık etken koli basilidir. Çünkü normalde memelilerin bağırsağında onlara zarar vermeden bulunan bu mikrop, papağan ve diğer kuşlarda bulunmaz. Bu nedenle eller iyice yıkanmadan papağana müdahale edilirse veya yem ve su verilirse, ağız yolu ile giren bakteri, bağırsaklara yerleşerek hastalığa yol açar. El hijyenine dikkat edilse bile, kirli havlularla da mikrop papağana aktarılabilir.
Diğer önemli bir bakteriyel enfeksiyon etkeni, salmonelladır. Normalde insanda da bağırsak enfeksiyonu oluşturulabilen bu mikrobun klinik seyri daha ağırdır. Sistemik enfeksiyon oluşturarak hızla genel durum bozukluğuna ve ölüme yol açabilir. Laboratuvar tetkikleri ile tanı konur. Her iki enfeksiyonda da veteriner kontrolünde antibiyotik ve destekleyici tedaviye başlanmalıdır.
Evde hijyen kurallarına dikkat etmemizin yanında, bağırsak enfeksiyonlarını önlemede yem ve suyun temizliğine de özen gösterilmelidir. Sebze ve meyveler çok iyi yıkanmalı, mümkünse kabukları soyularak verilmelidir. Çünkü doğadaki kuşların dışkılarında, ev kuşları için enfeksiyon etkeni olabilecek birçok mikrop vardır.
Uygun koşullarda saklanmayan yemler de enfeksiyon bulaştırır. Kuru gıdalar kapalı kutularda saklanmalı, nem ve ışıktan uzak tutulmalıdır. Nemlenmeye bağlı görülen küflenme sonucu üreyen mantar etkenleri, kuşlarda enfeksiyon oluşturabilir. Ayrıca nemli gıdalarda oluşan “aflatoksin” hem zehirli hem de kanser yapıcı bir maddedir.
Açık gıdalar, fare ve diğer kemirgenler için iyi bir besin kapısıdır. Bunların dışkıları ve ayakları ile temas gıdalar, birçok enfeksiyon etkeninin papağanlara geçmesine neden olur.
“Erişkin papağan diyeti” konusunda belirtildiği gibi, uygun gıda listesinde birçok yiyecek bulunmaktadır. Bu gıdaların çoğu, normal oda ısısında kısa sürede bozularak, bakterilerin rahatça üreyip enfeksiyon oluşturabilecekleri besinlerdir. Bu nedenle oda sıcaklığında uzun süre bekletilmemeli, direkt güneşte kalmalarına izin verilmemelidir. Yavru papağanlar için hazırlanan mamalar her seferinde yeniden hazırlanmalıdır.
Kafesin kalitesi, sağlık açısından önemlidir. Papağanlar tahrip edici kuşlardır. Tahta nesnelerin yanında kafes demirlerine de gagaları ile zarar verirler. Bu nedenle kafes boyasının zehirli maddeler içermemesi gerekir. Ayrıca kafes demirinde zaman içinde paslanma olursa, bu maddenin ağız yolu ile alınması, sindirim sistemi rahatsızlıklarına yol açabilir.
Sindirim sistemi enfeksiyonlarından korunmada temel kural, genel hijyen kurallarına dikkat etmektir. Papağanın bulunduğu ortam her gün temizlenmelidir. Oda her gün en az bir defa havalandırılır. Kafesin altı her gün mutlaka temizlenerek, zararlı bakterilerin üremesi engellenir. Kafes tabanında, dışkının hemen kurumasını sağlayan özel maddeler kullanılır.
Su kapları içine yem bulaştığından, kolaylıkla bakterilerin üreyebileceği bir vasat haline gelir. Ayrıca içine konulan vitaminler de, bakterilere uygun ortam hazırlar. Bu nedenler her gün bir kez değiştirilmeli, taze içme suyu kullanılmalıdır. Haftada bir kez kafeste genel temizlik yapılmalı, gerekli durumlarda uygun dezenfektanlarla temizlik yapılmalıdır.
Papağanlarda Kusma ve Kursak İçeriğinin Geri Gelmesi
Kusma, ön mide içeriğinin geri gelip ağız yoluyla dışarı atılmasıdır. Her zaman hastalık belirtisidir. Kursak içeriğinin dışarı çıkması ise, normalde olabileceği gibi hastalıklarda da ortaya çıkabilir. Genellikle bu iki durumun varlığında, sindirim sistemini etkileyen olumsuz bir durum akla gelmelidir.
Gri papağanlarda neden, daha çok enfeksiyon ve kurşun, çinko gibi metal zehirlenmesi iken, amazon papağanlarında buna ek olarak karaciğer yağlanması ve iltihabı nedeniyle de görülür. Ara papağan cinsinde, davranış bozukluğu şeklinde kusmalara da rastlanır. Ön midede besinlerin sindiriminde görevli enzimlerin azlığı veya kursak kaslarının tonus bozukluğuna bağlı gevşemesi de kusmaya neden olur. Kursakta tümör veya yabancı cisim de akla gelmelidir. Bağırsakta tümör veya bası nedeniyle daralma olması durumunda, ön mide içeriğinin kursağa geçmesine bağlı kusma görülür. Tanıda laboratuvar ve röntgen den faydalanılır. Neden ortadan kaldırılarak, destek tedavisine başlanır. Kusma kesilinceye kadar ağızdan gıda verilmez, gerekirse damar yolu ile sıvı verilir. Yabancı cisim varsa anestezi gerekir. Büyük yabancı cisimlerde cerrahi müdahale gerekir.
Muhabbet kuşları ve kakadu papağanları daha sık görülen bir durum da, kursak içeriğinin kafes içindeki bir nesne üzerine kusularak daha sonra tekrar yenmesidir. Daha çok çiftleşme dönemlerinde görülür.
Ağız Lezyonları
Büyük papağanlarda daha çok A vitamini eksikliği ve apseler sebep iken, daha küçüklerde mantar enfeksiyonlarında gözlenir. Beslenmede güçlük nedeniyle, yem yiyememe, zayıflık ve halsizlik görülür. Neden ortadan kaldırılarak, bir süre tüp ile besleme yapılır. Mantar ve bakterilere etkili solüsyonlar kullanılır. Destekleyici tedavi önerilir.
Papağanlarda Yemek Borusu ve Kursak Hastalıkları
Papağanlarda en sık nedenler; bakteriyel enfeksiyonlar, zararlı gaz solumaya bağlı tahriş, dışarıdan veya içeriden bası yapan oluşumlar, yabancı cisim, travma ve beslenme bozukluklarıdır. Kursak hastalıkları denince, kursağın boşalmasında gecikme, tıkanma, kusma ve kursak içeriğinin geri gelmesi akla gelir. Kursağın boşalmasında gecikme, verilen gıdanın veya ortamın soğuk olması durumunda görülür. Fazla kum yenilirse, kursak tıkanması ortaya çıkabilir. Yavruların elle beslenmesinde, hijyen kurallarına dikkat edilmezse kursakta enfeksiyon görülebilir. Sadece tohumla beslenmede, A v E vitaminlerinin yanı sıra selenyum element eksikliği de oluşabilir. Eğer papağana mineral blok verilmezse, özellikle muhabbet kuşlarında, guatr görülebilir. Bu da bası ile kursağın geç boşalmasına yol açar. Fazla lifli beslenmelerde de, kursak tıkanmasına rastlanabilir.
Kursak içeriğinin ve dışkının incelenmesi ile, enfeksiyon etkeni saptanarak ona uygun tedavi verilir. Yabancı cisim varlığında, gerekirse cerrahi müdahale yapılır. Diğer laboratuvar tetkikleri ve röntgen de tanı konulmasına yardımcıdır. Kursak tıkanmasında, veteriner tarafından ılık su ile lavaj yapılıp kursak boşaltılmalıdır.
Papağan Dışkılama Değişiklikleri
Kuşlarda dışkı ve idrar, kloaka adı verilen sindirim sistemi bölümünde birleşerek dışarı atılır. Üreme sistemi de bir kanalla buraya açılır. Kloakadan sonra, sindirim sisteminin son kısmı olan rektum vardır. Böbrekler omurganın iki yanında bulunur. Memelilerden farklı olarak idrar üre formunda değil, daha beyaz renkli ve yarı katı olan ürik asit formunda bulunur. İdrar su renginde iken, dışkı yeşil veya kahverengidir. Genelde kuşun arada idrarını yapması, sulu görünümü nedeniyle ishalle karıştırılır. Her türlü bağırsak enfeksiyonu, papağanlarda ishale yol açabilir. Şiddetli enfeksiyonlarda, kanlı ishal veya ishalsiz dışkıda kan lekeleri görülebilir. Etkene yönelik tedavi gerektirir.
Dışkıda Kan Bulunması
Sindirim sistemi, idrar sistemi, üreme sistemi ve kloakadan kan gelebilir. Sindirim sisteminin mide, ön mide gibi yukarı kısımlarından meydana gelen kanamalarda, kanın sindirilmesine bağlı dışkının koyu renk aldığı, hatta katran kıvamında ve renginde olduğu görülür. Daha çok bakterilerin oluşturduğu enfeksiyonlar sonucu kanama gözlenir. Ayrıca zehirlenmeler, böbrek ve karaciğer hastalıkları, tümörler, aşırı kum yemeye bağlı tıkanmalar, küflü gıdaların oluşturduğu enfeksiyonlar, kötü bakım ve beslenme şartları ile, diğer enfeksiyonlar da kanama nedeni olabilir. Tanıda muayane ve laboratuvar bulgularının büyük yeri vardır. Etken ortadan kaldırılarak, destekleyici tedavi yapılmalıdır.
Sindirilmemiş Gıdalar
Sindirim veya bağırsak hareket bozukluğu sonucu ortaya çıkar. Her türlü bağırsak enfeksiyonu sonucu görülebilir. E ve B1 vitamini ile selenyum eksikliğinde ortaya çıkabilir. Aşırı yağlı diyetle beslenenlerde de görülür. Karaciğer yağlanması ve pankreas iltihabı diğer nedenlerdir. Diyet düzeltilir. Enfeksiyon etkenlerine uygun tedavi yapılır. Laboratuvar ve röntgen tetkikleri ile tanı konulmaya çalışılır.
